Ergonomia i fizjologia pracy
Ergonomia i fizjologia pracy to dziedziny, które odgrywają bardzo ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa oraz komfortu pracownikówa w miejscu pracy. Współczesne podejście do bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) coraz częściej opiera się na zastosowaniu wiedzy z tych obszarów, aby zapobiegać urazom, chorobom zawodowym oraz poprawiać efektywność wykonywanych zadań.
Czym zajmuje się ergonomia?
Ergonomia zajmuje się projektowaniem miejsc pracy, narzędzi, urządzeń oraz organizacją zadań w taki sposób, aby były one dostosowane do potrzeb i możliwości fizycznych pracowników. Dążenie do optymalizacji warunków pracy przekłada się nie tylko na poprawę wydajności, ale także redukcję ryzyka urazów czy przeciążeń mięśniowo-szkieletowych. Poprawa ergonomii może obejmować dostosowanie wysokości biurka, krzesła czy monitora komputera, aby zapewnić prawidłową postawę ciała i uniknąć dolegliwości zdrowotnych związanych z długotrwałym siedzeniem przed komputerem.
Na wiedzę ergonomiczną składają się takie dziedziny nauki jak:
- fizjologia pracy,
- antropometria,
- mechanika,
- biomechanika,
- bionika,
- estetyka,
- psychologia,
- ochrona środowiska,
- higiena pracy,
- medycyna pracy.
Ergonomia i znajomość jej zasad pozwala na projektowanie systemów pracy, produktów oraz środowiska życia człowieka zgdonie z psychofizycznymi zdolnościami człowieka.
Ergonomia koncepcyjna oraz ergonomia korekcyjna, czyli jakie są rodzaje ergonomii?
Rodzaje ergonomii można podzielić na kilka głównych kategorii, z których każda skupia się na innym aspekcie pracy człowieka. Ergonomia koncepcyjna skupia się na projektowaniu nowych miejsc pracy, narzędzi i technologii z myślą o optymalnym dopasowaniu do ludzkiego ciała i umysłu. Jej celem jest zapobieganie problemom zdrowotnym poprzez uwzględnienie ergonomicznych zasad już na etapie planowania i projektowania. Z kolei ergonomia korekcyjna zajmuje się identyfikacją istniejących problemów związanych z pracą i wprowadzaniem zmian mających na celu poprawę warunków pracy oraz redukcję ryzyka urazów i chorób zawodowych. Oba te podejścia mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa, komfortu i efektywności pracy ludzkiej w różnych środowiskach zawodowych.
Co to jest ergonomia koncepcyjna?
Ergonomia koncepcyjna, znana również jako ergonomia konceptualna lub ergonomiczne projektowanie, to podejście w obszarze ergonomii, które skupia się na uwzględnieniu potrzeb i preferencji użytkowników od samego początku procesu projektowego. Jest to sposób myślenia o projektowaniu, który stawia nacisk na zrozumienie oczekiwań, umiejętności i ograniczeń ludzi, którzy będą korzystać z produktu, systemu lub usługi.
W ergonomii koncepcyjnej najważniejszą rzeczą jest identyfikacja i uwzględnienie różnorodnych potrzeb użytkowników na etapie koncepcyjnym projektu.
Obejmuje to:
- analizę ich zadań,
- preferencji,
- umiejętności fizycznych i poznawczych
- oraz kontekstu, w którym będą używać danego produktu czy systemu.
Na podstawie tych danych projektanci mogą opracować rozwiązania, które są optymalnie dopasowane do potrzeb użytkowników, co może przyczynić się do zwiększenia użyteczności, wydajności i satysfakcji z produktu.
Ergonomia koncepcyjna może być stosowana w różnych dziedzinach projektowania, od projektowania produktów i interfejsów użytkownika po projektowanie środowisk pracy czy usług. Jej celem jest stworzenie produktów, które są łatwe w obsłudze, przyjemne w użytkowaniu i skuteczne w realizacji swoich funkcji, co przekłada się na zadowolenie i pozytywne doświadczenia użytkowników.
Co to jest ergonomia korekcyjna?
Ergonomia korekcyjna to dziedzina ergonomii, która zajmuje się identyfikacją i eliminacją czynników ryzyka oraz problemów zdrowotnych związanych z pracą poprzez wprowadzanie zmian w warunkach pracy lub dostosowanie stanowisk pracy do indywidualnych potrzeb pracowników. Jej celem jest:
- zmniejszenie ryzyka urazów,
- dolegliwości bólowych
- oraz chorób zawodowych poprzez poprawę ergonomii miejsca pracy.
W ramach ergonomii korekcyjnej analizuje się:
- środowisko pracy,
- wyposażenie,
- narzędzia,
- oraz sposób wykonywania zadań,
aby zidentyfikować potencjalne czynniki ryzyka dla zdrowia pracowników.
Następnie wprowadza się odpowiednie zmiany, takie jak:
- dostosowanie stanowisk pracy,
- zmiana organizacji pracy,
- szkolenie pracowników w zakresie właściwych technik pracy
- czy wprowadzenie ergonomicznych narzędzi i sprzętu.
Ergonomia korekcyjna obejmuje szeroki zakres działań mających na celu poprawę warunków pracy i zapobieganie urazom oraz chorobom zawodowym. Może dotyczyć różnych obszarów, takich jak układ mięśniowo-szkieletowy, postawy ciała, obciążenia fizyczne, a także aspekty psychospołeczne środowiska pracy. Dzięki zastosowaniu zasad ergonomii korekcyjnej możliwe jest stworzenie bardziej bezpiecznego, wydajnego i przyjaznego dla zdrowia miejsca pracy.
Czym jest ergonomiczne stanowisko pracy?
Ergonomiczne stanowisko pracy to taka organizacja miejsca pracy, która została zaprojektowana tak, aby odpowiadała anatomicznym, fizjologicznym i psychologicznym cechom pracowników, a także ich możliwościom oraz ograniczeniom. Stanowisko pracy ergonomiczne ma na celu zapewnienie optymalnych warunków dla wykonywania zadań zawodowych, minimalizując:
- ryzyko urazów,
- dyskomfortu
- oraz przeciążenia,
a jednocześnie zwiększając efektywność i wydajność pracy.
Obejmuje to między innymi odpowiednio dostosowane meble, sprzęt, oświetlenie, przestrzeń roboczą oraz organizację pracy. Ergonomiczne stanowisko pracy uwzględnia również ergonomię fizyczną (dotyczącą postawy ciała i ruchu), ergonomię obserwacyjną (związana z percepcją i wzrokiem) oraz ergonomię poznawczą (dotyczącą procesów myślenia i podejmowania decyzji). Dzięki temu pracownicy mogą pracować wydajnie, bezpiecznie i komfortowo, a to z kolei przekłada się na lepsze rezultaty oraz zadowolenie z pracy.
Zorganizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii przyczynia się do zwiększenia efektywności i wydajności pracowników. Przepisy prawne nakładają na pracodawcę obowiązek dostosowania miejsca pracy zarówno dla nowych jak i obecnych pracowników. Kiedy projektuje się stanowisko pracy, zwłaszcza przy długotrwałym siedzeniu przed monitorem, istotne jest odpowiednie dostosowanie środków pracy oraz zapewnienie regularnych przerw. Warto wyposażyć się w fotel ergonomiczny, który umożliwia regulację wysokości, głębokości siedziska oraz podłokietników, a w razie potrzeby także podnóżek.
Co warto wiedzieć o fizjologii pracy?
Z kolei fizjologia pracy koncentruje się na badaniu wpływu czynników środowiskowych oraz organizacyjnych na zdrowie pracowników. W praktyce oznacza to m.in. analizę skutków ekspozycji na:
- hałas,
- promieniowanie
- czy chemikalia w miejscu pracy
oraz opracowywanie odpowiednich strategii zapobiegania zagrożeniom. Dzięki zastosowaniu tej wiedzy możliwe jest minimalizowanie ryzyka wystąpienia chorób zawodowych czy przewlekłych schorzeń układu oddechowego czy skóry.
Wykorzystanie wiedzy z dziedziny ergonomii i fizjologii pracy ma istotne znaczenie nie tylko dla dobrostanu pracowników, ale także dla samych przedsiębiorstw. Wprowadzenie odpowiednich rozwiązań ergo-fizjologicznych może przyczynić się do zmniejszenia absencji pracowników związanej z urazami czy chorobami zawodowymi, co z kolei przekłada się na obniżenie kosztów związanych z utratą efektywności pracy oraz leczeniem pracowników. Ponadto, poprawa komfortu pracy może zwiększyć motywację i zaangażowanie pracowników, co ma pozytywny wpływ na atmosferę w miejscu pracy oraz produktywność zespołu.
Ergonomia i fizjologia pracy - zastosowanie wiedzy z dziedziny BHP
W zastosowaniu wiedzy z dziedziny ergonomii i fizjologii pracy do obszaru bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) leży klucz do zapewnienia bezpieczeństwa, komfortu i efektywności pracy w różnych środowiskach zawodowych. Dzięki ergonomii koncepcyjnej możliwe jest projektowanie miejsc pracy i narzędzi z myślą o optymalnym dopasowaniu do ludzkiego ciała i umysłu. Przyczynia się to do zapobiegania problemom zdrowotnym. Z kolei ergonomia korekcyjna umożliwia identyfikację istniejących problemów związanych z pracą i wprowadzanie zmian mających na celu poprawę warunków pracy oraz redukcję ryzyka urazów i chorób zawodowych. W rezultacie skuteczne wykorzystanie wiedzy z tych obszarów stanowi ważny aspekt skutecznej strategii BHP, zapewniając pracownikom bezpieczne, zdrowe i produktywne środowisko pracy.
Ergonomia i fizjologia pracy to dziedziny, które w sposób oczywisty pomagają w tworzeniu bezpiecznych warunków pracy, a także wpływają na skuteczność przekazywania informacji w instrukcjach BHP oraz pozwalają na tworzenie profesjonalnych dokumentacji z zakresu oceny ryzyka zawodowego (ORZ). Wdrażając zasady ergonomii, można zapobiegać kontuzjom i chorobom zawodowym poprzez projektowanie miejsc pracy, narzędzi i procesów w taki sposób, aby minimalizować obciążenia fizyczne i psychiczne dla pracowników. Instrukcje BHP oraz procedury ORZ powinny uwzględniać zasady ergonomii, dostarczając pracownikom klarownych i łatwych do zrozumienia wytycznych dotyczących bezpiecznego i zdrowego wykonywania obowiązków zawodowych. Dzięki temu ergonomia wspiera efektywną realizację polityki bezpieczeństwa i higieny pracy, zapewniając jednocześnie optymalne warunki pracy i minimalizując ryzyko wypadków oraz zachorowań zawodowych.
Bibliografia
- Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.
- Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.